Of je het nou fake news, een hoax of gewoon ouderwetse broodjeaapverhalen noemt: de verspreiding van nepnieuws groeit door de komst van sociale media flink. Zeker als het gaat om nieuws over de volksgezondheid kan dat gevaarlijk zijn. We zetten een paar tips op een rij, zodat jij sneller nepnieuws van echt nieuws kunt onderscheiden. 

Wat is nepnieuws?

Nepnieuws is misleidende, onjuiste informatie die wordt gepubliceerd in online nieuwsberichten en posts op sociale media. Het kan ook gaan om (bewerkte) foto’s en video’s. Nepnieuws wordt vaak verspreid om geld te verdienen. Hoe meer mensen op een artikel klikken, hoe meer geld de makers verdienen met advertenties. En omdat nepnieuws vaak sensationele, pakkende koppen hebben, wordt daar sneller op geklikt. Dat laatste wordt ook wel clickbait genoemd.Een andere reden om nepnieuws te verspreiden is om meningen te beïnvloeden. Daarom zie je vaker nepnieuws voorbijkomen in de aanloop van politieke verkiezingen, of als mensen het niet eens zijn met overheidsbeleid.

Verspreiding op sociale media

Nepnieuws was er altijd al. Maar de verspreiding van deze berichten gaat door de opkomst van sociale media tegenwoordig een stuk sneller. Logisch ook, want iedereen kan zonder controle online berichten plaatsen die een groot publiek bereiken. Zo wordt de grens tussen nieuws, nepnieuws en advertenties een stuk vager. En voordat duidelijk wordt dat iets nepnieuws is, is het kwaad vaak al geschied en zijn veel meningen beïnvloed.

Tip 1: Lees altijd het hele bericht

Je kent ‘t wel: een doorgestuurd appje in je vriendengroep met een sensationele kop waar iedereen meteen een mening over heeft. Jammer genoeg hebben de meeste mensen niet eens het hele bericht gelezen. Nepnieuws maakt namelijk vaak heftige emoties los en speelt in op angst. Dat maakt mensen minder kritisch, zodat ze hun mening sneller baseren op de kop dan de inhoud van het bericht.
 
Lees daarom altijd het volledige bericht, zodat je kunt beoordelen of het om echt of nepnieuws gaat. Dat begint meteen met de plek waar het bericht is gepubliceerd. Een officieel nieuwsbericht op de website van De Volkskrant of NOS is een stuk betrouwbaarder dan een blog of post op Twitter – bij uitstek de plekken waar iedereen zomaar nieuws kan verzinnen, plaatsen en delen.

Tip 2: Check de schrijver(s)

Bericht gelezen? Vergeet dan vooral niet te checken wie het bericht heeft geschreven, en uit te zoeken wat andere websites of bronnen over deze persoon zeggen. Misschien is de schrijver wel verbonden met een bepaalde organisatie, beweging of politieke partij. Dat maakt de boodschap een stuk minder objectief en betrouwbaar.

Tip 3: Zoek de bronnen

Wordt er in een nieuwsbericht gestrooid met statistieken, feiten en cijfers? Dan is het belangrijk dat deze ook worden onderbouwd door legitieme bronnen. Als deze nergens in de tekst staan, is dit vaak een teken dat de inhoud van het bericht niet bepaald betrouwbaar is. Ook niet onbelangrijk: bekijk hoe oud een bericht is. Vaak worden gedateerde berichten plotseling opnieuw gedeeld, terwijl er ondertussen nieuwe informatie beschikbaar is die het nieuwsbericht tegenspreken. 

Tip 4: Deel je bevindingen

Als iemand je een nieuwsbericht doorstuurt dat nep blijkt te zijn, is het aan te raden dat je dat meteen aan die persoon laat weten. Zo voorkom je namelijk nepnieuws verder wordt verspreid. Stuurt iemand vaker nepnieuws door? Misschien is het dan een goed idee om de checklist te delen van Mediawijzer of de Rijksoverheid.